Rola diety w profilaktyce chorób układu krążenia

Mimo rozwoju nauk medycznych choroby układu krążenia wciąż zbierają śmiertelne żniwo. Proces leczenia istniejącej choroby jest często trudny i kosztowny, a czasami nigdy nie dochodzi do pełnego powrotu do zdrowia. Nie dziwi więc szukanie metod zapobiegania tym schorzeniom. Jednym z elementów profilaktyki chorób układu krążenia jest odpowiednia dieta.

Zalecenia dietetyczne w profilaktyce chorób sercowo-naczyniowych

Prawidłowy sposób odżywiania się pozwala na zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych. Czy zatem w przypadku osób, które już zachorowały, dieta nie ma znaczenia? To błędne przekonanie, gdyż odpowiednia dieta u ludzi chorych może przynieść wiele korzyści, np. powodować wzrost skuteczności farmakoterapii, ograniczać występowanie powikłań, a nawet skracać czas pobytu w szpitalu. Ma to również znaczenie ekonomiczne, gdyż stosowanie diety może w rezultacie ograniczać koszty związane z chorobą.

Najlepiej jednak nie dopuścić do rozwoju choroby. Rolę diety w prewencji chorób sercowo-naczyniowych podkreślono m.in. w Europejskich wytycznych dotyczących zapobiegania chorobom serca i naczyń w praktyce klinicznej na 2012 rok. W wytycznych tych skupiono się na takich składnikach żywności, jak kwasy tłuszczowe i ich poszczególne rodzaje, cholesterol, błonnik, składniki mineralne: sód i potas, zwrócono również uwagę na warzywa i owoce, ryby, alkohol, napoje typu soft-drink i żywność funkcjonalną zawierającą w składzie sterole i stanole roślinne.

Składniki te mogą mieć pewien wpływ na rozwój chorób sercowo-naczyniowych (zarówno pozytywny, jak i negatywny) – warto więc zmniejszyć spożycie żywności przetworzonej, dosładzanej, zawierającej tłuszcze trans czy tłuszcze nasycone, a zwiększyć spożycie świeżych warzyw, owoców i ryb. W wytycznych wspomniano również o roli nie tylko poszczególnych składników, ale całych diet, na przykładzie diety śródziemnomorskiej.

W przypadku osób borykających się z otyłością lub nadwagą zaleca się redukcję nadmiernej masy ciała. Utrata zbędnych kilogramów może mieć pozytywny wpływ na wartości ciśnienia tętniczego krwi oraz profil lipidowy, a więc zmniejszać ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia.

Badania krajowe

Nacisk na rolę diety położono również w zaleceniach krajowych – wytycznych Polskiego Forum Profilaktyki Chorób Układu Krążenia z 2015 roku. Zalecenia te są zgodne z wytycznymi europejskimi – tu również znajdziemy wskazania do redukcji masy ciała u osób otyłych i zwrócenie uwagi na spożycie niektórych składników żywności.

Oprócz zaleceń dotyczących ograniczenie spożycia kwasów tłuszczowych nasyconych i o konfiguracji trans, autorzy zachęcają do zmniejszenia spożycia sodu (obecnego w soli kuchennej oraz w wielu produktach spożywczych z dodatkiem soli),  zwiększenia spożycia potasu, a także błonnika, witamin C, E i karotenoidów. Pojawia się zalecenie spożywania ryb przynajmniej 2 razy na tydzień (w tym tłuste ryby morskie bogate w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe przynajmniej raz w tygodniu). Warto zwrócić uwagę nie tylko na rodzaj tłuszczów, ale i węglowodanów – zachęca się do wybierania tych  o średnim lub niskim indeksie glikemicznym.

W wytycznych  pojawia się również zalecenie spożywania warzyw i owoców w ilości przynajmniej 400 g/dobę (z czego połowę stanowią warzywa, a połowę owoce). Warto wspomnieć, że najnowsza piramida żywieniowa z 2016 r., opracowana przez ekspertów Instytutu Żywności i Żywienia, kładzie jeszcze większy nacisk na spożycie warzyw. Warzywa i owoce powinny stanowić przynajmniej połowę spożywanego pożywienia, z przewagą warzyw – proponowana proporcja wynosi ¾ warzyw i ¼ owoców.

Jaką dietę wybrać?

Jako dietę wskazaną w profilaktyce chorób układu krążenia najczęściej wymienia się dietę śródziemnomorską. Główne założenia tej diety obejmują większe spożycie oliwy, świeżych warzyw i owoców, orzechów, nabiału, pełnoziarnistych produktów zbożowych, suchych nasion roślin strączkowych, ryb i umiarkowanych ilości czerwonego wina. Stosowanie się do zaleceń diety śródziemnomorskiej może wpłynąć korzystnie na nasz układ krążenia i obniżać pewne czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, takie jak poziom cholesterolu (cholesterol całkowity i frakcja LDL – lipoproteiny niskiej gęstości).

Warto zadbać o swoje zdrowie i zwrócić większą uwagę na to, co znajduje się na talerzu – nasze serce będzie nam za to wdzięczne.

Autor: dietetyk Joanna Gaweł

Źródła:

1) Jarosz M, Pachocka L. Rola dietetyka w prewencji i leczeniu chorób. Kompetencje i umiejętności dietetyka w Europie [w:] Jarosz M. (red.) Praktyczny podręcznik dietetyki Wyd. IŻŻ, Warszawa 2010: 11-13

2) W jaki sposób można zapobiegać chorobom serca i naczyń? [w:] Perk J, De Backer G, Gohlke H et all. Europejskie wytyczne dotyczące zapobiegania chorobom serca i naczyń w praktyce klinicznej na 2012 rok. Piąta Wspólna Grupa Robocza Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego i Innych Towarzystw Naukowych ds. Zapobiegania Chorobom Serca i Naczyń w Praktyce Klinicznej. Kardiol Pol 2012; 70, supl. I: 33-73

3) Kłosiewicz-Latoszek L, Szostak WB, Kopeć G i wsp. Wytyczne Polskiego Forum Profilaktyki Chorób Układu Krążenia dotyczące zasad prawidłowego żywienia [w:] Podolec P, Kopeć G. (red.) Wytyczne Polskiego Forum Profilaktyki Chorób Układu Krążenia – aktualizacja 2015, wyd.1, Kraków 2015: 47-50

4) Davis C, Bryan J, Hodgson J et all. Definition of the Mediterranean Diet: A Literature Review. Nutrients 2015, 7: 9139–9153

5) Rees K, Hartley L, Flowers N et all. ’Mediterranean’ dietary pattern for the primary prevention of cardiovascular disease (Review). Cochrane Database Syst Rev 2013, 8: 1-53

6) www.izz.waw.pl/attachments/article/555/Nowa%20Piramida%20Zdrowego%20%C5%BBywienia.jpg IŻŻ