Dieta w celiakii

W ostatnich latach dieta bezglutenowa stała się jest coraz bardziej modna. Wiele osób stosuje taką dietę bez stosownej diagnostyki. Takie postępowanie może przynieść szkody – np. utrudnić rozpoznanie istniejącej choroby. Jak sprawdzić, czy rzeczywiście należy wykluczyć gluten z diety? Jakich produktów należy unikać?

Co to jest gluten?

Gluten składa się z białek: gluteniny i gliadyny, jest obecny w ziarnach niektórych  zbóż i decyduje o właściwościach wypiekowych mąki. Zboża zawierające gluten to pszenica i jej odmiany, żyto, jęczmień, pszenżyto, a także owies, ze względu na zanieczyszczenia innymi zbożami.

Czy muszę unikać glutenu?

Jeżeli mamy podejrzenia, że produkty zawierające gluten nie są dla nas korzystne, najlepiej rozpocząć diagnostykę pod okiem gastroenterologa. Osoby którym gluten szkodzi, mogą chorować na celiakię, alergię na gluten lub nadwrażliwość na gluten.

W diagnostyce celiakii oznacza się stężenie przeciwciał z krwi:

-przeciwko endomysium mięśni gładkich (EmA)

-przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG)

-przeciwko deamidowanej gliadynie (GAF lub DGP)

Listę laboratoriów, w których można wykonać badanie, a także wiele innych przydatnych informacji można znaleźć na stronie internetowej Polskiego Stowarzyszenia Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej.

Diagnostykę należy wykonać przed wprowadzeniem diety bezglutenowej, aby nie utrudniać postawienia rozpoznania.

Lekarz może zlecić wykonanie biopsji jelita cienkiego – w pobranych wycinkach ocenia się stopień zaniku kosmków w skali Marsha. Skala ta opiera się na ocenie liczby limfocytów śródnabłonkowych  w błonie śluzowej jelita. U chorych na celiakię obserwuje się nadmierną liczbę tych limfocytów. Typ 0 oznacza prawidłową błonę śluzową jelita.

W diagnostyce celiakii stosuje się również testy genetyczne (HLA DQ2/DQ8)

Wykluczenie celiakii wcale nie musi oznaczać, że gluten nie szkodzi – można mieć alergię na gluten lub nadwrażliwość na gluten.

W diagnostyce alergii stosowane są testy skórne, a także dieta eliminacyjna z ponownym wprowadzeniem uczulającego pokarmu (pod nadzorem lekarza).

Nadwrażliwość na gluten to przypadki, gdy została wykluczona celiakia i alergia na gluten, ale spożycie glutenu wywołuje niepożądane objawy.

Jakich produktów należy unikać w przypadku celiakii?

Postawienie prawidłowego rozpoznania to początek drogi – należy nauczyć się komponować jadłospis zgodnie z zasadami diety bezglutenowej i wykluczyć produkty, które go zawierają. Dieta bezglutenowa oznacza rezygnację ze spożycia pszenicy i jej odmian: orkisz, kamut, płaskurka, a także żyta, jęczmienia, pszenżyta, a także owsa, ze względu na możliwe zanieczyszczenia innymi zbożami, aczkolwiek można spotkać w sprzedaży certyfikowany owies bezglutenowy.

Należy zrezygnować z produktów wyprodukowanych z podanych wyżej zbóż, a więc należy wykluczyć mąki, kasze, płatki, makarony, pieczywo i ciastka. Niestety gluten można spotkać w wielu innych produktach, takich jak panierowane mięsa, ryby, niektóre przetwory warzywne, zupy zagęszczane, piwo, kawa zbożowa, wędliny, komunikanty i opłatki, i wiele innych. Na wielu produktach znajdziemy informację „zawiera śladowe ilości glutenu” – niestety nawet takie ilości mogą się okazać szkodliwe dla chorych na celiakię. Co w takim razie można jeść?

Co można jeść?

Bezpieczne są produkty ze znakiem przekreślonego kłosa, oznaczone jako bezglutenowe. Za bezglutenowe uważa się te produkty, w których zawartość glutenu nie przekracza 20 ppm, a więc poniżej 20 mg/kg.

Czym zastąpić produkty, które musimy wykluczyć z diety? Za bezglutenowe są uważane  ryż, kukurydza, soja, proso, gryka, ziemniaki, tapioka, amarantus, maniok, orzechy, fasola, sorgo, soczewica, fasola, oraz mięso, ryby, jaja, owoce, warzywa i nabiał. Należy jednak zachować ostrożność, gdyż produkty zbożowe mogą być zanieczyszczone zbożami zawierającymi gluten. Inny przykład – owoce, warzywa, mięso czy ryby to produkty niezawierający glutenu (gluten zawarty jest w niektórych zbożach), ale ryba w panierce, niektóre wędliny, konserwy czy sałatki już gluten mogą zawierać.

Co robić, gdy okazało się że musimy stosować dietę bezglutenową? Dobrym rozwiązaniem jest wybieranie jak najmniej przetworzonych produktów, i w miarę możliwości samodzielne przygotowywanie posiłków. Niezbędne jest również uważne czytanie składów kupowanych produktów.

Autor:  dietetyk Joanna Gaweł

 

Źródła:

1)Konińska G, Marczewska A, Źródlak M. (red.)  Celiakia i dieta bezglutenowa. Praktyczny poradnik. Wyd. XI, Warszawa 2015

2) www.celiakia.pl  Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej